Jos Trotteyn

Errare humanum est... Missen is menselijk.

Dit schilderij vertelt het ongelooflijke verhaal van de Rechtvaardige Rechters, het (in 1934) verdwenen (gestolen) paneel van het Lam Gods retabel uit de Sint-Baafskathedraal van Gent.

In de jaren '80 van de vorige eeuw vernam ik dat verhaal uit eerste hand. Bij één van mijn vele bezoeken aan de kunstschilder Jos Trotteyn vertelde hij mij waarom hij dit schilderij heeft gemaakt.
Het was op een dag in 1974 dat Jos naar jaarlijkse gewoonte de opdracht kreeg van Mgr. Leo De Kesel, hulpbisschop van het Bisdom Gent, om het Lam Gods retabel aan een jaarlijks onderzoek te onderwerpen en tegelijk het stof van de panelen te verwijderen. Tijdens die onderhoudswerken stelde Jos vast dat het paneel van de Rechtvaardige Rechters, dat toen in het retabel zat, volgens hem het originele paneel was, en niet de replica gemaakt door Van der Veken na de diefstal.
De theorie dat het bewuste paneel na de ontvreemding in de omgeving van de Sint-Baafskathedraal verstopt werd, is aannemelijk, maar nooit bewezen. Er zijn voldoende aanwijzingen dat het paneel “De Rechtvaardigde Rechters” in het bezit gebleven is van vertrouwelingen van het Bisdom. Het originele paneel zou als onderpand gediend hebben voor ontleende sommen geld.

Wie meer wil weten over de juiste toedracht, verwijs ik naar de analyses door Karel Mortier en naar het boek uit 2020: 'De Rechtvaardige Rechters terug van weggeweest' van Dr. Paul De Ridder.

Op die bewuste dag in 1974 zou het originele paneel volgens Jos Trotteyn in het retabel hebben gezeten. Waarom toen wel en nu niet meer, dat blijft vandaag een goed bewaard geheim. Jos Trotteyn trok in 1974 met zijn verhaal naar de krant "Vooruit". De bal ging aan het rollen en het Bisdom, bij monde van Mgr. Leo De Kesel, gebood Jos Trotteyn om zijn verklaringen in te trekken, wat Jos dan ook prompt deed, om de rust te doen weerkeren. Rust, zowel in zijn eigen gezin als in de kringen van het Bisdom. Tot zover de mogelijke verklaring van de verdwijning van het paneel.

Jos Trotteyn bleef echter worstelen met de gedachte dat hij het echte paneel had gezien. Hij kreeg dat niet meer uit zijn hoofd, temeer omdat hij nog steeds opdrachten kreeg via Mgr. De Kesel. 10 jaar na de feiten schilderde Jos dit tafereel en noemde het zelf “Errare humanum est”. De tekst kan je terugvinden op het schilderij. “Missen is menselijk”.
Maar voor mij vertaalde Jos het soms op zijn manier: “Mensen zijn misselijk”. Wat er ook op het paneel staat, is de zin: “Credo quia absurdum”, vertaald als “ik geloof het, omdat het absurd is”. Het moet wel waar zijn, omdat het zó absurd is. Een derde verwijzing naar zijn “onbehaaglijke ervaring” zien we onderaan rechts. Als een visuele handtekening is het hoofd van de schilder afgebeeld, maar zó dat zijn mond door een scheur in het perkament is weggesneden. Daarover verklaarde Jos Trotteyn mij dat hem het zwijgen werd opgelegd.

Voor mij is het duidelijk. Jan Barbe

Mijn gsm: 0471/76.54.18     Mailadres: barbe.jan@telenet.be
Jan Barbe Opvoedingstraat 24, 9000 Gent



Klik op deze link en geniet van een aantal werken met een boodschap: Nadenkertjes.